Featured

CHIBAI.! THIS IS THE FIRST POST AND THIS BLOG (GANGMIFORUM.BLOGSPOT.COM) IS CREATED ON THE 16th MARCH OF 2017 UNDER THE OBSERVANCE AND MAINTENANCE OF GANGGAMNEWS (1st Microblogging News Service in Gangte, Since 2008) THIS BLOG WILL CONTAIN VARIOUS ASPECTS LIKE: NEWS, INTERVIEW, ARTICLES, RECRUITMENTS, JOBS, HISTORY, DOCUMENTS, MUSIC ALBUMS, PHOTO ALBUMS, DOWNLOADS AND MANY MORE..>> LET'S JOIN HANDS TOGETHER FOR THIS FORUM A SUCCESSFUL AND RELIABLE SOURCES NOW AND FUTURE..!! YOUR COMMENTS, SUGGESTION AND FEEDBACK FOR THIS FORUM IS MOST WELCOME AND DO WRITE/MAIL TO US AT: GangmiForum@Gmail.com GANGGAM FORUM DAMSAWT HEN.!

Featured

CHIBAI.!

THIS IS THE FIRST POST AND THIS BLOG (GANGMIFORUM.BLOGSPOT.COM) IS CREATED ON THE 16th MARCH OF 2017 UNDER THE OBSERVANCE AND MAINTENANCE OF GANGGAMNEWS (1st Microblogging News Service in Gangte, Since 2008)

THIS BLOG WILL CONTAIN VARIOUS ASPECTS LIKE: NEWS, INTERVIEW, ARTICLES, RECRUITMENTS, JOBS, HISTORY, DOCUMENTS, MUSIC ALBUMS, PHOTO ALBUMS, DOWNLOADS AND MANY MORE..>>

LET'S JOIN HANDS TOGETHER FOR THIS FORUM A SUCCESSFUL AND RELIABLE SOURCES NOW AND FUTURE..!!

YOUR COMMENTS, SUGGESTION AND FEEDBACK FOR THIS FORUM IS MOST WELCOME AND DO WRITE/MAIL TO US AT: GangmiForum@Gmail.com

GANGGAM FORUM DAMSAWT HEN.!

Friday, 19 January 2018

ZU LEH DAMDAWI TIMI TE PUAL

*ZU LEH DAMDAWI TIMI TE PUAL:*
_(Chhiarchhuak ngei ngei ang che)_

_January 18, 2018 - by Huapzau

_*Zu* (ethanol/alcohol) hi mihring taksa hian ngeih loh tinrengin a ngeih lo ringawt mai a ni. *Medical Doctor* chu ka ni lo nain, zu bawih-a rei tak lo awm tawh, thin thlak hial ngai khawpa zu hi lo buaipui tawh ka ni a. Miten an thihpui ang *stage* hial pawh, dama lo paltlang tawh ka nihna atangin he thu hi ka han ziak nawk nawk a. Zu bawih-a awm mekte tanpuitu atan *Pathian-in* ka nunna a zuah ka ti lo thei lova *(tawk a tih hunah chuan a ba-a ka nunna hi a ti tawp mai ang).*_

_Chuvangin ka lo insawi mualpho a nih pawhin, miten sim nan an hmang a nih chuan *Lalpan* ropuina chang rawh se._

_Doctor te huang dai palh hlau chung chungin ka lo tawn hriat tawh atang tein *zu in mihring taksa a tihchhiat dan leh mi nunna a suat dan tawi te tein han tarlang ila:*_

_*1. Digestive system-ah:* Pumpui thip leh thin vilh a siam. *Ulcer (Pumpui lawng)* a siam avangin *Internal Bleeding* a siam. In chhunzawm zel chuan *chawdawt cancer* leh *pumpui cancer* a siam mai thin. Kei pawh *banding* vawi ruk lai ka ti hman a._

_*2. Excretory organs:* Pancreas (ril bawm) hian taksa a thlum (sugar) tam lutuk tur a veng a, bawlhhlawh (toxic substances-zu tiamin) a paih chhuak thin a. Zu a dawn tam lutuk chuan, a paihchhuak seng lova, amahin a chhiatpui a, *pancreatitis natna* a lo awm thei thin ni._

_*Diabetis (zunthlum) leh thihna* hial a thlen thin. Hei vang hian a ni kei pawhin tunah hian Insulin ka la ngat ngat mai a ni – damchhung atan a ni tawh ang._

_*3. Circulation (thisen zamah) :* Lung natna (heart problem) BP sang, thluak a thisen bua vanga thihna – stroke, heart attack (lungphu chawl) a siam thin._

_*4. Immunity a khawih chhia:* Zu in tam mi chuan chaw leh taksa tana thiltha a ei tlem nge nge a. Chu chuan immunity a ti hniam (taksain natna hrik a do let theihna a ti hniam) zel a, natna kai a awlsam bik – a bik takin *Tuberculosis leh Pneumonia.*_

_Keimahah chuan, puipunnaah te ka tel ngam tak loh chhan chu, natna hrik ka la lut vat zel a, *TLC* a sang viau zel a. *Septicemia* ka kai vat zel tihna a ni._

_*5. Central Nervous System:* Taksa tihrawl leh thazam te thawh hona tha tak kha a tibuai a, balance a chhia a, kal ngil a harsa thin. Muscle coordination (tihrawl hnathawh) a tih chhiat avangin kut a khur a, kaih angin an khur thei bawk. An in rei chuan atna (dementia) a siam._

_Taksa chaklohna, chaw ei tlem/ei mumal loh vangin kut leh ke aikhirh a awm tir thei bawk._

_*Hengte hi a thlen tir thin –*_
_(a) Luakchhuak – uak : pumpui tha lo._

_*(b) Irhfiak reh hleithei lo :* thin a khawih tawh tihna._

_(c) Zau thauna leh mu leh mal neih lohna (Anxiety)_

_(d) Zamna (nervousness) khurhna/tremors._

_6. Mipa-ah pa theih lohna (sexual disorder) a thlen. Hmeichhiaah thi a hul hma a, nau pai a ti piangsual thei – taksa leh rilruah._

_*7. Zu in mi chuan hengte hi a tawng (experience) ang :*_

_*THIN KAIHHNAWIH :*_
_(a) Pancreas na *(pain in pancreas)*_
_(b) Diabetic - *danger zone.*_
_(c) Coordination blackouts – *mumal lohna*_
_(d) En ngai en theilo – *shifly eyes.*_
_(e) Pumpui lawng, cancer *(irhfiak, helh, luakchhuak)*_
_(f) Chauh ngawih ngawih na - *kulcho*_
_(g) Chi nung lo *(infertility)*_
_(h) Tlak ruamna *(slimy skeleton)*_
_(i) Tawng mumal lohna – *slurring speech*_
_(j) Hriatna zungzam *(sensation) chaklo.*_
_(k) Mitvai – *hallucinations – Ramhuai hmu pawh an awm thin.*_
_(l) Chaw tha tlakchham vanga harsatna hrang hrang awm thei te, common deuh chu zu santen etc._

_*LUNG KAIHHNAWIH :*_
_(a) Sex mumal lohna_
_(b) Piansualna_
_(c) Tha chat, aikhirh_
_(d) Khuh – *TB*_
_(e) Myocardial infarction_

_*THLUAK KAIHHNAWIH :*_
_(a) Thluak a sawng te – shrinking of frontal lobes. Hei hian kaihhnawih tamtak a nei – memory loss, pawisak lohna, thinchhiat, ngaihsam na etc. Etc._

_(b) Pumpui in a pai tawih (digest) sen loh zu kha, thin ah leh thluak-ah a kal ta thin a, a pawi em em._

_(c) Thin chu nakinah kan sawi ang a, thluak hnathawh a ti buai vek phawt a, kal tuang tuang, tawng sehchilh- fiah lo, mumal lo, hriatna chhia, ngaihtuah mang lova thil tih. Khur leh tawng sehchilh hi carebellar ataxia vang a ni. Thluak a ti chawmawlh._

_Tin, zu ruih chingte hian natna chikhat an nei a, chu chu Doctor te chuan *‘delusion of grandeour’* an ti a. Chhuan tur eng lawi nei si lovin, an chapo hle! Tin, thil an hmusual in, ri an hresual fo bawk; *‘Visual and hearing hallucinations’* an ti a, ramhuai an hmu thin a, an ramhuai tereuhte te parda-ahte hian an lawn zet zet mai thin. Khing buai duh suh; mi anglo chi khat an ni._

_*(d) WKS : Wernicle Korsakoff syndrome :* He natna (syndrome) hi zu in mi 80% vel chuan an vei phawt a. Thiamine tlakchhamna vang a ni ber a._

_*WKS hi chi hnih a awm :* Wrnicles excepthalopathy – a rei lo zawk leh *Korsakoff’s Psychosis – a rei zawk.*_

_*He natna hi a hriat theihna (characteristics) chu :* Thil ngaihpawlh/hriat pawlh, thil a indawt a hriat theih lohna (amnesia). An suangtuahna hmun khatah an dah thei lova, an in loh chuan an ngui a, an thinchhia. An memory – hriatrengna a chhiat vangin an dawheh!_

_Taksa leh tihrawl a lo chauh avangin kut leh ke te a lo chak lova, tha khur, kut zungtang phu der der, rim hriatna chau, etc an nei a. In tam lehzual (in zui zel) chuan nikhaw hrelova awm (coma) a thlen thin._

_WKS hi vei tirh lamah chuan enkawl dam theih a ni a. Zu in mi za zel a 80 in an vei lain, WKS vanga thi hi khimi zingah 10% atanga 20% an ni._

_*8. THIN A KHAWIH CHHIAT DAN :*_
_Thin (Liver) hi factory ropui tak a ni a. Thisen a bawlhhlawh a lo thlifim (filter) a, Protein a lo pai tawih a/break down, Mit tui hring(bile) a siam a, bile hian thau (fat) a lo hip a (absorbs fat) leh thildang tam tak te._

_Miin zu a in nasat chuan – kum 8 atanga kum 10 chhung – thin a lo chauh tawh avangin heng hna te hi a thawk tha thei ta lova. *Fatty liver a lo siam a.* Thinlian in a zui a – *Mitliam (jaundice) nen. Protein, albumin, vitamin K tlakchhamna* alo thleng a, thi (bleeding) reh harsatna an lo nei a._

_*Ulcer* emaw vanga chaw kawng pui, ril alo pawh chuan bleeding a siam ta a. Chu chu internal bleeding siamtu alo ni. Zu in mite internal bleeding a an thih loh nan, doctor ten eng emaw chen chu banding hmangin an veng thei a ni. *Kei pawh kha Dr. Valtean min enkawl lai khan, banding hi vawi 6 ka ti hman a!*_

_*Cirrhosis :* Alcoholic liver cirrhosis (Chronic Liver Disease) hi zu in mite natna advanced stage a ni. Miin zu a in nasat chuan, thinah khan ser (scar) a lo siam thluah a, a siam belh zel a, scar tissue awmna chuan hna a thawk theilo. Hun alo kal zel a, ser chu a lo nasa, zau, pung zel a, thin chuan hna a thawk ta mang lo ani. *‘A thin a sawng’* emaw *‘thin a lawi a nei tawh lo’* kan ti thin._

_*Multiple Organ disorder/failure:* Hetianga thin berin hna a thawh theih tawh loh chuan, taksa chhunga organ pawimawh dangten an lo tuar ve zel a. Thil tha leh thalo thliar theihna te, alo semchhuah theihna te, sugar leh thau(fat) break up/control te a lo mumal lova, insulin siamtu pancreas alo chau chhe bawk nen, lung, chuap, kal , pumpui – engkim mai khan hna an thawk mumal thei lova. Taksa a tuiril lut reng reng pumpui atangin a hnam chhuak (osmosis?) a, cavity – hmun awl apiangah te pumpui pawnah a tling khawm a, pum a ti puar a, a thenah chuan a siak theih – ascitic fluid hi. *Mahse a damna a ni lo.*_

_Chu mai chu a ni lo. Chuap ah pawh a lut a, pleural fluid alo in chhek khawm a, chau, hah, thawhah ang tein an awm thin._

_Kei pawh kha pleural fluid hi ka chuap dinglam atang ringawt in kan chhinchhiah chinah litre 11 chu an siak a (hnar – nostril pakhat chauhin ka lo thaw reng a nih chu); asitic fluid phei chu litre 1 atanga litre 2 angin vawi tam tak an siak a ni. Ka thin zaitu Dr Naimish Mahta khan, *“thin that loh vang ai mahin, organ dangte a tih chhiat vanga thi an tam mah zawk”* a ti ani. Ka kal (Kidney) pawh kha a lo chhe hman deuh thaw a, mahse, transplant ngai lovin an ‘reverse’ thei hlauh a._

_Khitia kan sawi te zinga mi eng emaw ber pawh khi i nei/vei tawh a nih chuan, zu nghei mai pawh a tawk lo mai thei; Doctor tanpuina i mamawh tawh tihna a ni._

_*THIN THLAK :* Liver Transplant:_

_*(1) Thin thlak dan tlangpui:* Thin hi thlak ngai khawpin alo chhiat chuan. Chhan eng eng emaw a nei thei. Alcoholic Liver Disease (ALD), Hepatitis, Cancer, etc._

_Mahse kan subject ber chu alcoholic liver disease a ni a. A chhiat dan azirin % mamawh zat an hriat a ngai phawt a. A mamawh tu mamawh zat azirin, donor hnen atanga an lak tur zat an zawng a, tin, a donor in dam khawchhuah pui tham a la neih a tul bawk a. *Keimah bikah chuan, ka thin kha a chhe vek tawh a, min zai lo se, chawlhkar khat pawh ka dam an ring tawh lova, min hmanhmawh pui hle a, inbuatsaih tura haw leh zuai pawh an remti lo hial a.*_

_*(2) A petu (donor):*_

_a. Thin inpek dan chi hnih sawi tai la:_

_(i) Cadaver Transfer: Mitthi thin lain damlo hnenah an pe thin. Natna vanga thite thin chu a hmantlak loh. Accident emaw sarthi (natna vang nilo) an awm remchan hun nghah a ngaih avangin, rei tak tak ngah a tul a. Hei hi zu tihchhiat ho chuan an nghak hman thin lova. Chu mai bakah Cadaver hi chu 80% success rate chauh an la tlin hrih a. Living donor erawh chu 95% in an hlawhtling tawh a ni._

_*(ii) Living Donor* donation chu minung atanga minung hnena pek hi a ni a, kan sawi zui zel tur hi a ni._

_*b. Donor* ni turin mi Kum 18-55 in kar a tha ber a. Kum naupang lam a that chhan pakhat chu, thanglai an nih vangin a in luah khat leh hma a, a thang chak a ni. Thin hi 30% a that chuan, a hna pangngai a thawk thei a; tin, a insiam leh (regenerate) thei a ni._

_*c. Blood group* inmil a pawimawh. Mahse, tun hnai atang khan blood group inmil lote pawh a inpek theih tawh a, Blood Group inmil lovah senso a tam zawk a, success rate a hniam zawk._

_Blood Group inmil lovah chuan Rs. 8 lakhs in a to belh a, Group inmil ah 95% a hlawhtlin tawh laiin, Group inmil lovah chuan 80% success an claim ngam rih chauh._

_Tin, thisen kan mamawh hnem em em a Kan pafa khan a vaiin thisen Unit 23 kan dawng. Mi tlawmngaite felnaah kan innghat._

_Hemi chungchangah hian Delhi MZP te chungah rulh sen loh leiba ka nei a; Min tawngtai sak tute leh MPSA leh MPSOA te chungah pawh._

_*d. Dan (legal procedure)* zawm tur a tam khawp a, a buaithlakin hun a duh rei ve phian. Tih tur tulte:_

_*(1) Identity proof  relationship:*_
_Thin dawngtu (Receipient) leh a petu (Donor) chu in chhungkhat an ni tur a ni. Hei hi, min hrilh danin, taksa peng in ruk sak (organ theft) laka in venna niin an sawi. *Keiniah khan, ka fanu Mateii kha keima fa ngei a ni tih finfiahna a ngai a. A birth certificate-ah ka hming a chuang ngei a; a Certificate dangah (D/o…tihna) ah leh ka Kindred Roll copy te pek a ngai a. Chu mai an la duhtawk lo. Amah hringtu Nu remtihna a ngai bawk a.*_

_*(2) Magistrate phalna (Affidavit):*_
_Hei hi Liver transplant mai nilo, kal (kidney)-ah pawh a tul a._

_*Entirnan* – Keini kha chu Sir Ganga Ram Hospital, Rajindra Nagar, New Delhi-ah min zai avangin, Rajindra Nagar bialtu Magistrate hnenah Affidavit kan siam tir. Chumi hnuah pawh, Medical Board hmaah, Video Record-in interview kan nei leh thlap a._

_*(3) Min zai chungchang:*_
_Min zai chhung kha darkar 14 a ni a. Liver ICU-ah min dah luh atanga darker 10 hnuah ka harh a (a vaiin darkar 24 chu nikhaw hre lovin, khawl hmangin ka nung, tihna); ICU-ah ni 4 ka awm hnuin Barrier nursing (restricted ward) ah min dah leh a, thla khat ka awm. Ka fanu Mateii (donor) an zai chhung kha darkar 11 chhung ani a, ICU-ah darkar 48 a awm a. Barrier nursing-ah an dah ve leh a, hrisel lohna dang, zu khawihchhiat, nei ve lo ta na chu a chhuak hma hret._

_Kan pafaa min zai na chu, *Sir Ganga Ram Hospital, Old Rajindra Nagar, New Delhi – 110006* a ni, Mamawh kan awm takin._

_*(4) Senso :*_
_(i) Surgery – *18 lakhs*_
_(ii) Surgery + Hospital & Medical Bill – *23 lakhs.* (Blood group inmil lovah : *8 lakhs in a to belh a,* success rate 80% hnuai)._

_Mahni hmasial taka, mahni chauha ka nawmsakna zawnga zuhmun kher kher ka lo luhchilh khan, ka mumang lamah pawh ka la hmuh ngai loh sum mamawh ava ti sang tehlul em! Khati tak khan zu in nasain, mahni inti chhe lo ila, ka fanu, pawisawilo kha thihna kotlangah a dak lo tur! Zuin mi hian keimahni mai ni lovin, kan hmangaihte kan lo ti khawngaihthlak thin ngawt mai!_

_Min zai chhung zawng khan kan pafa thin chu chawhtawlhah te an dah mai mai niawm tak a nia, mitthi chu kan ni deuh ber e! Ka damchhunga inchhirna nasa tak ka neih hlen tur alo nita a ni._

_*DRUG ABUSE :* Damdawi a hman lohna tura hman hi Drug abuse chu a ni mai a. Taksain mak tia alo do avangin kan awmdan chu a lo pangngaita lova, a saptawng takin kan lo high ta ani ber mai. Tihchhin chakna emaw, alo remchan avang emaw, thiante tih vang emawin bul kan tan tlangpui thin. Chu chu awlsam em em maiin taksa chuan alo ngai zui ta a, in nghat tlat khawpin min lo bawih ta thin a ni._

_Chu chu dependency kan tih hi a ni. Reilote chhungin a tellova awm hleithei lo khawpin min thing ta a, addict kan lo nita a. Kan nghei thut chuan taksaah min thing tlat tawh thin a, a hrehawm a, taksa a khur a, chawei chak na a bova, lanchhuah dan chi hrang hrang a awm. Thluak atang daiha min thunun a nih avangin, kan rilru ngaihtuahna pawh min control tlat a, chumi avang chuan thil dang reng reng kan vei theilo: ruihhlo mawlh kha rilruah a lang lian ringawt mai a, kan neih theihna tur a nih phawt chuan, ruk ruk kan hreh lova, nu leh pate pawh kan zah zo tawhlo thin a ni._

_Kan tih apiangin taksa chuan ngaiah alo neih ve tial tial avangin, rui khawp tur chuan a dose alo sang zel a. Kan mamawh hnem tial tial a. Drugs mamawhna leh rilrua tih duhna inthurual chuan kan nun zawng zawng alo thunun ta a, zah pawh kan dawn thei tawh meuh lo thin._

_Drugs hian kan thluaka reward system chu Dopamine in a luah khat a, thluak hnathawh dan zawng zawng a ti danglam a. Kan che vel (movement), rilru (emotion), hriatna zungzam (cognition), suangtuahna thlengin a ti buai a; mahni siamchawp khawvelah kan cheng ta thin a ni._

_Kan hriselna a khawih chhiat dan chu *ZU* chungchang kan sawite nen khian a in ang deuh vek a, kawchhunga Organs hrang hrang leh Nervous System a khawih chhiat dante pawh khi. Chuvangin ka sawi nawn tawh lo mai ang._

_Damdawi ti chi hovah chuan hengte hi a *risk factor* a sang lehzual bik a, a mal te te pawhin thihpui tham vek an ni:_

_1. Syringe in hman tawm avangin HIV_

_2. Syringe atang bawkin Hepatitis_

_3. Vein chhia_

_4. Thisena hrik lut – Sepsis._

_5. Thisen dawt leh valves block tlat._

_*6. Over Dose:* Taksain alo cope theih baka tam, tih palhin, tihna._

_*A HAUTAK DAN CHHUTNA :*_
_(Source Excise & Narcotics):_

_1. Hawng khat Rs. 25,000 Tiau rate Aizawl rate 40,000 atanga 50,000_

_2. Chhin sen 1 Rs. 500 bawr vel. Senior ni 1 tla._

_3. Ganja (Cannabis Charas) 1 kg. Rs. 3000 RV Rate in._

_4. Ganja kuhva pack na khat Rs. 50_

_5. Proxyvon Mum 4 Rs.100_

_Hemi rate zel nitin lei zat zat thei tur chuan, ruk ruk, chhungte bum, etc ngawt loh chuan kan nei seng lo. A hautak lutuk ani. Mizoram Statistics ka la hman lova. USA khu kan hlat vak ka ring lova, US ah chuan, mi 4 zelah 1 chu drugs hmansual emaw drugs kaihhnawih vanga thi an ni. Mizo thalaite zingah pawh, kan nunna suat hnem ber tu chu *ZU LEH DRUGS* ani._

_*THIN THALO HRIATNATE*_
_(Point 10 chauh)_

_*1. Pum puar:* Raipuar ang main an dul a kawh luah thin. Thin a chak tawk loh avangin protein leh albumin chu tihdan pangngaiin kal-ah, phingah, zun kaltlangin taksain a paihchhuak thei lova, pumpui pawn, dul vun nena an inkarah a tling khawm thin a, Asites a awm tihna a ni a; Hetia tui chhuak theilo tlingkhawm hi Asitic fluid an ti. Asites a nasat chuan hmun luah theih dang a zawng leh zel a, kei phei kha chu ka chuap dinglam atang chauh pawhin (pleural fluid )litre 11 an siak hman a! Engemaw chen chu Doctorten an siakchhuak thei a, mahse a damna a ni ber lo; stunt vuah emaw thin thlak law law a ngai thin._

_*2. Thinlian:* Mit (eye) leh vun (skin) eng (yellow) pup te hi thinlian hriatna awlsam ani. Thinlian chuan mit liam (jaundice) a siam a, mit atangin bile in thisen a fan/pawlh vang ani. (Liver) Cirrhosis a siam._

_*3. Dul/Nak na veng veng:* Nak dinglam chung hret, nakruh hnuai ber bul vel hi a na veng veng thin. Thin chu a len bawk avangin hmun a luah zau a, kawchhung thil dang natna emaw tih palh theih a ni. Doctor ten damdawi hmangin an enkawl dam thei a, mahse damdawi ei chung pawha zu kan in zel chuan taksa a ti chhe nasa zual sauh a ni._

_*4. Zun rawng danglam:* Thin berin hna a thawh hleihtheih loh avangin, thisen zama bilirubin (bawlhhlawh, ti mai ang) chu a paih chhuak zung zung thei lova, zun rawng chu eng duk (dark yellow) a ni thin a, a rim pawh a ter (pungent) bik. Zun a fim mawh khawp mai. Mahse, thin thatloh vang ni lovin, zun-in, nisa tuar nasa emaw UTI vangte pawhin zun rawng chu a inthlak thei tho bawk. Doctor rawn vat a tha._

_*5. Vun/taksa thak sep sep:* Thak sep sep reh hleithei lo, Thak lai vun rawng danglam deuh bik; vun khawro riauva hriatna te a awm thin. Tuisik te hi a tui duh phian lehnghal!_

_*6. Ek mumal lo:* Zu inmi chuan ‘zu santen’ hi kan hre thin awm e. Tai (lai hnuai) na thin te, tlemte ek chhuaha mawng kumkuruh zawn vel na vawng vawng te, thin thip te leh kaw thalo, chhuak tur awm meuh lo pawha daikal sek te a awm thin. Ek rawng pangngai lo leh ek dum (black stool) te hi cirrhosis lanchhuahna an ni._

_*7. Luak chhuak:* Chaw pai a nuam lova, pum/irh thur te, chhuak tur awm si lova uak vak rikngawt te leh thin thip (thin thip kan tih mai hi pumpui thalo zawk a ni duh, ulcer etc) te hi cirrhosis lanchhuahna an ni._

_*8. Chawei tui lo:* Zu hi “Chawei tuina” kan han tithla leh ngawt thin a, cirrhosis alo awm chinah chuan chawei a tui mawh khawp mai. Tuboh tia lek pawh huphurh lutukin kan en ngawih ngawih thin a ni! Chawei laklawh laia kham thut te an ching duh. Eitur hmel hmuha luak chhuak ta tlat te a awm thin._

_*9. Taksaah tui chuangbang an pai:* Taksaah tui a inkhawl a, chu chu lei hipna (gravity) in hnuailamah a hip a, khup chin hnuailam- ke rek, kephah, etc ahte a tling khawm a, ke a ti vung thin. Kut zungtangin a vung chu hmet ila, kan thlah hnuah pawh hmehna lai chu a khuar duk thin; kal a khawih zui a, kal thalo an nei thuai mai thin. Kei pawh kha ka thin thlak tura min buatsaih hma hauhin ka kal (kidney) kha reitak chu an enkawl hman a ni. Doctor Naimish N. Mehta (Surgical Gastroenterologist) min hrilh dan chuan, “zun tamna (diuretics) ei leh ngawt thin hi kalin a hua” a ti._

_*10.Hah zung zung (stamina neilo):* Hah hma lutuk te, chauh ngawih ngawih te hi cirrhosis hriatna a ni. Hriatrengna a chau a, thil hriat hmaih, hriat ve zel a, reiloteah multiple organ failure vanga kan thih mai loh nan thin thlak (transplant) a tul ta thin a ni._

_A thin min petu ka fanu *Mateii* chu a dam chak zawk a, ama awmna cabin atangin wheel chair nena min rawn tlawh tumin *“Pa, keini chu na kan tih zual changin nurse kan kova, nachhawknain min chiau a, bethedine tein hliam min dressing sak a, kan Lal Isua kha chu kan tan Kross lera a awm lai khan tumahin nachhawkna an pe lova, a hliam an dressing sak bawk lo tih ka ngaihtuah thin. Chu chuan keima tuarna chu a ti nep thin”* a ti._

_Chutiang taka hrehawm nasa tak tuar chuan i taksa kha Lal Isuan a thisenin a tlan tawh che a, *Zu leh damdawi hmangin ti chhe phal lul suh ang che.*_

_*“Ka tisa chakna hian thlarau a do, Lalpa*_
_*Aw min khenbeh sak rawh; keimah chuan ka thei si lo” tiin dil la.* -(Kima Jongte)_

_*(Pu Kima Jongte in a ma tawn ngei atanga Zu leh Ruihhloin taksa a tihchhiat dan, midangten sawtna an lo neih beiseia thahnemgai taka a ziah hi ama duhdan leh phalna-a post a ni e..vnt)*_
.

1 comment: